مدیریت گلّههای بزرگ گاو شیری در حال حاضر امری دشوار است و نیاز به آگاهی و دانستههای مختلف در زمینههای علمی گوناگون دارد. مدیریت دقیق، فشرده و پویا، انتخابهای شایسته ژنتیکی، تغذیه ریرمغذّیها، سیستمهای شیردوشی دقیق و کارا، الگوهای بهداشت مناسب و تأسیساتی که راحتی حیوان را تأمین کند از اجزاء لازم یک واحد گاوداری مدرن و سودده امروزی است. هر کدام از شاخههای یادشده در مدیریت صنعت گاوهای شیری مستلزم حوزه گستردهای از اطلاعات میباشد که مدیران واحدها باید به آن دسترسی داشته باشند تا بتوانند زمینههای سوددهی در واحدهای گاو شیری را فراهم سازند. در برخی از حوزههای این صنعت، علیرغم تلاشهای علمی گستردهای که صورت گرفته است، نتایج ناامید کننده بوده است. فرایند تولید مثل از جفتگیری طبیعی تا کلونینگ پیش رفته است و لیکن نتایج آماری تولید مثل رضایتبخش نیست. تأسیسات و جایگاهها اصلاح شدهاند، با این حال لنگش هنوز معضلی اساسی در واحدهای پرورش گاو شیری است، نکات بهداشتی با ریزبینی مورد توجه و بازنگری قرار گرفته است ولی هنوز ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) برای اقتصاد یک واحد پرورشی تهدیدی جدّی تلقی میشود. با این وجود، هنوز تلاش برای دسترسی به سطوح بالاتر تولید با دقّت و استمرار بیشتر و استفاده از فناوریهای نو صورت میگیرد که این باعث دشواری بیشتر در کنترل تعادل فیزیولوژیکی حیوان در فضای پرورشی میشود. بنابراین، به نظر میرسد مدیران واحدهای پرورش گاو شیری باید هر چه بیشتر به یافتههای علمی و فناوریهای جدید جهت غلبه بر مشکلات موجود دست یابند(ناصریان و همکاران،1385).
پرورش گاو شیری امروزه روش سادهای برای کسب درآمد نیست. این حرفه، به صنعتی پیچیده و پویا تبدیل شده است که اهداف، جهت گیریها و روشهای اجرایی ویژهی خود را دارد و چه بسا با بحران نیز رو به رو شود. همانند صنایع دیگر، این صنعت نیز به همکاری و هماهنگی گسترهی وسیعی از مشاغل، کنترل عملکرد و کنترل کیفیت نیاز دارد تا عمدهترین محصول آن، یعنی شیر، با قیمت و کیفیتی خوب و قابل رقابت تولید گردد. در میان مشاغلی که صنعت گاو شیری به آن ها نیاز دارد، دامپزشکی از مشاغل کلیدی است که از دیرباز خدمات ارزندهای ارائه داده است. خدمات درمانی، به شکل متعارف، تنها یکی از راههای ارائه خدمات دامپزشکی به این صنعت پیچیده است. اهداف ویژهی صنعت گاو شیری (جدول 1-1) ایجاب میکنند که در کنار خدمات متعارف درمانی، به شکل فراگیری ریشهیابی، کنترل، پیشگیری و حتّی پیشبینی بیماریها در سطح گلّه مورد توجه قرار گیرند و همواره برای جلوگیری یا کاهش خسارات اقتصادی آمادگی لازم وجود داشته باشد(محبی،1390).
2-1- مهمترین اهداف صنعت گاو شیری و موانع دستیابی به آن ها:
1-2-1- تولید شیر
در شرایط تولیدی کشور، میانگین روزانهی تولید شیر باید بیش از 34 کیلوگرم باشد تا فعالیت پرورش گاو شیری مقرون به صرفه باشد. بدین منظور، شیر هر گاو در اوج
خرید اینترنتی فایل کامل :
تولید یعنی حدود 2 ماه بعد از زایمان، برای گاوهای بالغ( شکم سوم به بعد) باید حداقل 48 کیلوگرم و در گاوهای شکم اول و دوم به ترتیب 75% و 85% گاوهای بالغ باشد. پس از رسیدن به اوج، تولید باید به آرامی کاهش یابد (در گاوهای بالغ 6% و در گاوهای شکم اول 3% در ماه) (هاشمی و شکرفروش، 1386).
2-2-1- کیفیت شیر
درصد چربی و پروتئین، و تعداد سلولهای سوماتیک (و یا بار میکروبی) شاخصهای کیفی شیر هستند و بر قیمت شیر تأثیر دارند. وجود بقایای دارویی در شیر که ممکن است با درمانهای متداول رخ دهد از نظر بهداشت عمومی مورد قبول نیست و میتواند سبب شود که کارخانههای فرآوری شیر از خرید آن خودداری ورزند(هاشمی و شکرفروش، 1386).
3-2-1- تولیدمثل
برای تولید شیر، تولید مثل الزامی است . در گلههای شیری، چنانچه هر گاو سالی یکبار زایمان کند (فاصلهی زایشها 365 روز باشد)، تولید در حداکثر خود خواهد بود و از نظر اقتصادی ، بهترین وضعیت ایجاد میشود. اگر فاصلهی زایشها طولانی شود، هر گاو در عمر اقتصادی خود، شیر کمتری تولید میکنند و تعداد گوسالهی کمتری نیز به دنیا میآورد(محبی،1390).
3-1- موانع دستیابی به اهداف
دستیابی به اهداف ذکرشده ساده نیست. در عمل موانع زیادی بر سر راه تولید قرار دارند که بیماریها (عفونی و غیر عفونی) از عمدهترین آن ها هستند. بیماریها ممکن است به شکل تحت بالینی خسارت وارد کنند و شکل بالینی آن ها توجه چندانی را به خود جلب نکند. زیرساختهای نامناسب در گاوداری نیز میتوانند از موانع دستیابی به اهداف باشند، زیرا ممکن است از سویی زمینه را برای بروز بیماریها آماده کنند و افزون بر آن، بررسیهای اپیدمیولوژیک یا عملیات کنترل و پیشگیری را دشوار سازند(محبی،1390).
1-3-1- بیماری ها
بیماریها، چه عفونی و چه غیر عفونی، بسته به جمعیّت حساس و میزان شیوع، بر یک یا چند هدف از اهداف صنعت گاو شیری در زمینهی تولید شیر، کیفیت شیر، تولید مثل، پرورش تلیسه و غیره اثر منفی میگذارند(آقامیری،1387).
برخی از بیماریهای عفونی چند عاملی هستند یعنی بر اثر همراهی یا همافزایی دو یا چند عامل بیماریزا همراه با اثر عوامل مستعدکننده پدید میآیند. ممکن است وجود عامل بیماریزا در بدن به تنهایی نتواند سبب بیماری شود و تأثیر عوامل مستعدکننده نیز ضروری باشد. عوامل مستعدکننده میتوانند به محیط و شرایط زندگی حیوان یا خود حیوان وابسته باشند. تشخیص و مدیریت بیماریهای چندعاملی میتواند دشوار باشد زیرا تعیین سهم عوامل بیماریزا و یا عوامل مستعدکننده آسان نیست(آقامیری،1387).
از بیماریهای غیر عفونی، میتوان به بیماریهای وابسته به تغذیه (متابولیک، گوارشی، کمبودها) اشاره کرد که چند عاملی هستند و بیشتر به شکل تحت بالینی شمار زیادی از حیوانات گلّه را درگیر میکنند. بیماریهای متابولیک خود عوامل مستعدکنندهی بیماریهای عفونی به شمار میروند و خسارات ناشی از آن ها از چالشهای مهم صنعت گاو شیری است. برخی از عوامل مستعد کنندهی بیماریهای متابولیک، مستقیم یا غیر مستقیم عوامل مستعد کنندهی بیماریهای عفونی نیز هستند(آقامیری،1387).
2-3-1- زیرساخت ها
برای دستیابی به تولید خوب، باید زیرساختهای پرورش گاو شیری در زمینههای گوناگون فراهم باشد. مهارتهای مدیریتی، آسایش دام، جایگاه، تغذیه، مدیریت تولید مثل، استفادهی هماهنگ و هدفمند از نیروهای متخصص، کنترل عملکرد، کنترل کیفیت شیر، ژنتیک و اصلاح نژاد، بازاریابی و فروش محصولات، تأمین نهادهها و … همه در شمار زیر ساختهای صنعت گاو شیری هستند. تشخیص بیماریها و اقدام مؤثّر برای کنترل و پیشگیری از آن ها از دیگر مواردی است که به زیر ساختهای ویژهی خود نیاز دارد. فراهمنبودن یا کاستی در زیر ساختها میتواند بر تأثیر عوامل مستعدکننده بیفزاید، سبب بروز بیماریها شود، عملیات کنترل و پیشگیری را دشوار سازد و یا بر تولید شیر و کیفیت آن، تولید مثل گلّه و پرورش تلیسهها (اهداف اصلی صنعت گاو شیری) اثر منفی بگذارد(محبی فانی و همکاران،1389).